Սանկտ Պետերբուրգում հոկտեմբերի 18-21-ը ՀԱՊԿ ԽՎ խորհրդին կից ՀԱՊԿ անդամ պետությունների խորհրդարանների պաշտպանության և անվտանգության կոմիտեների (հանձնաժողովների) նախագահների համակարգող խորհրդակցության ընթացքում Արմեն Խաչատրյանի ելույթից հատված։

«Ռազմաքաղաքական իրավիճակը Հարավային Կովկասում բնութագրվում է հակամարտությունների բարձր ներուժով և Ադրբեջանի ցուցադրական ակտիվությամբ՝ տարածաշրջանում իր ազդեցությունը մեծացնելու և Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու նպատակով ունենալով Թուրքիայի բացարձակ աջակցությունը։

Ս.թ. սեպտեմբերի 13-ին Ադրբեջանը, հերթական անգամ կոպտորեն խախտելով միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքները, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի և 2021 թվականի հունվարի 11-ի պետությունների ղեկավարների մակարդակով եռակողմ համաձայնագրերը, ինչպես նաև՝ հրադադարի ռեժիմը, անմիջական ագրեսիա է իրականացրել Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ։

Հակառակորդի զինված ուժերի ստորաբաժանումները հրետանային համակարգերով և անօդաչու թռչող սարքերով հարվածներ են հասցրել Հայաստանի Հանրապետության ռազմական օբյեկտներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքներին, այդ թվում՝ ՌԴ ԶՈւ օբյեկտների անմիջական հարևանությամբ (Սիսիանի օդանավակայան և «Գորիս» օպերատիվ խումբ):

Գնդակոծվել են Հայաստանի Հանրապետության 36 քաղաքներ, այդ թվում՝ Ջերմուկը, Սիսիանը, Տեղը, Սոթքը, Վարդենիսը, Գորիսը, Կապանը, Իշխանասարը, Մարտունին և այլն։

Հարձակումների հետևանքով ամբողջությամբ կամ մասնակի ավերվել են ռազմական և քաղաքացիական ենթակառուցվածքներ, այդ թվում՝ 192 բնակելի տուն, 3 հյուրանոց, 2 դպրոց, 1 բուժհաստատություն, 7 էլեկտրամատակարարման օբյեկտ, 5 ջրամատակարարման օբյեկտ, 3 գազատար, կամուրջներ և ճանապարհներ։ Մեկ օրվա ընթացքում հայկական կողմի զոհերի թիվը, այդ թվում՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, կազմել է ավելի քան 200 մարդ։ Հակառակորդն ընդհանուր առմամբ 2021-2022 թթ. վերահսկողության տակ է վերցրել Հայաստանի Հանրապետության մոտ 127 քառ. կմ սահմանամերձ տարածք։

Ավելին, Ադրբեջանը բացահայտ հայտարարում է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ իր հավակնությունների մասին և պատրաստ է շարունակել ակտիվ ռազմական գործողությունները երկրի հարավային հատվածի (Սյունիքի մարզ) նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու նպատակով, ինչը թույլ կտա կապ հաստատել Նախիջևանի Ինքնավար Մարզի, իսկ այնտեղով՝ Թուրքիայի հետ, և այդպիսով լիակատար վերահսկողություն հաստատել Լեռնային Ղարաբաղի մեկուսացված տարածքի նկատմամբ։

Մենք չենք բացառում ադրբեջանական զինուժի մարտական ​​ներուժի ավելացումը թուրքական կազմավորումների հաշվին, որոնք արդեն իսկ ունեն սեփական զորամիավորումը երկրի տարածքում՝ Նախիջևանի Ինքնավար Մարզում, ընդհանուր թվով ավելի քան հազար մարդ։

Ադրբեջանի վերը նշված բոլոր գործողությունները ՀԱՊԿ անդամ երկրի՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության կոպիտ ոտնահարում են. սա հատուկ եմ շեշտում, քանի որ այս իրադարձությունների ողջ ցինիզմը կայանում է նաև նրանում, որ այժմ Հայաստանն է նախագահում կազմակերպությունում, որի համար ընթացիկ տարին հոբելյանական է։

Գիտեք, որ սեպտեմբերի 15—19-ը գեներալ-գնդապետ Անատոլի Ալեքսեևիչ Սիդորովի գլխավորությամբ Հայաստանում էր Միացյալ շտաբի օպերատիվ խումբը, որը Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի նախաձեռնությամբ տեղի ունեցած ՀԱՊԿ հավաքական անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստի որոշման կատարման շրջանակներում իրականացրեց իրավիճակի մոնիտորինգ։

Աշխատանքային այցով երկու անգամ Հայաստան է այցելել նաև ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Վասիլևիչ Զասը և հանդիպել Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի և այլ պաշտոնյաների հետ։ Իրականացվել է մոնիտորինգ, իրավիճակը կայունացնելու և ՀԱՊԿ հավաքական անվտանգության խորհրդի մակարդակով արդյունավետ որոշումներ կայացնելու նպատակով ՀԱՊԿ անդամ պետությունների ղեկավարներին հաշվետվություն ներկայացնելու համար առաջարկներ են ներկայացվել Հայաստանի ղեկավարությանը։

Անկեղծ կլինեմ՝ իրավիճակի մոնիտորինգ կատարելու մասին Հավաքական անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստի որոշումն այն դեպքում, երբ արդեն իսկ գործ ունենք անդամ պետության դեմ ագրեսիայի կատարված փաստի հետ, ամենևին այն արդյունքը չէ, ինչը մենք ակնկալում էինք կազմակերպությունից։

Երկու տարի առաջ, երբ ռազմական գործողություններն ընթանում էին Լեռնային Ղարաբաղում, լսում էինք պնդումներ առ այն, որ ՀԱՊԿ-ը չի կարող միջամտել իր պատասխանատվության գոտուց դուրս, իսկ ճգնաժամային արձագանքման մեխանիզմ գործարկելու համար հիմքերը բացակայում են, քանի որ Հայաստանի տարածքին իբրև թե հարվածներ չեն հասցվել, կազմակերպության անդամ պետության դեմ ուղղակի ագրեսիայի գործողություն չի իրականացվել։

Միանգամայն անհասկանալի է, թե այսօր ստեղծված իրավիճակն ինչո՞ւ չի տեղավորվում ՀԱՊԿ անդամ երկրի դեմ կատարված ագրեսիայի հայեցակարգի ձևաչափի մեջ, և ի՞նչն է խանգարում որոշում կայացնել Արագ արձագանքման հավաքական ուժերի ներգրավման կամ Հայաստանին այլ ռազմական և ռազմատեխնիկական օգնություն ցուցաբերելու մասին։

Ղազախստանում տարեսկզբին հաջողությամբ և օպերատիվ կերպով իրականացված խաղաղապահ գործողությունը հստակ ցույց տվեց, որ ՀԱՊԿ-ը գործունակ է։

Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ կովկասյան տարածաշրջանը, ավելի ստույգ՝ Հայաստանի տարածքը ՀԱՊԿ-ի համար հավասարաչափ ռազմավարական նշանակություն չունի, քանի որ ՀԱՊԿ-ն առավելագույն ուշադրություն է դարձնում Արևելյան Եվրոպայի տարածաշրջանին և տաջիկ-աֆղանական սահմանին տիրող իրավիճակին։ ։

Եթե այդպես չէ, ապա՝

-Ինչո՞ւ է որոշում կայացվում բացառել Հայաստանին ռազմական օգնության տրամադրումը ։

-Ինչու՞ չկա որեւէ արձագանք դաշնակից պետության տարածքի նկատմամբ ագրեսիային եւ օկուպացմանը, գոնե՝ հայտարարությունների մակարդակով։

— Ինչո՞ւ է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքը կոչվում «վիճելի տարածք»։ Արդյո՞ք կասկածի տակ ենք առնում պետությունների վարչական սահմանները 1991թ. ԽՍՀՄ փլուզման դրությամբ ։ Այդ դեպքում հարց է ծագում՝ ՀԱՊԿ-ն ի՞նչ սահմաններում էր ընդունում Հայաստանը կազմակերպությանն անդամակցելու պահին ։

— Ինչո՞ւ հասցեական չի նշվում հրադադարի ռեժիմի հերթական խախտման մեղավորը, և ինչո՞ւ Ադրբեջանը կազմակերպության կողմից չի դատապարտվել որպես ագրեսոր:

— Ինչո՞ւ չի խոսվում Ադրբեջանի կողմից 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 1-ին կետը չկատարելու մասին, որտեղ ասվում է. «Ադրբեջանի Հանրապետությունը և Հայաստանի Հանրապետությունը կանգ են առնում իրենց զբաղեցրած դիրքերում»։ Որտե՞ղ էին այն ժամանակ Ադրբեջանի ստորաբաժանումները, որտե՞ղ են նրանք հիմա։ Իսկ ինչո՞ւ ոչինչ չի արվում ագրեսորին ՀԱՊԿ անդամ երկրի սահմաններից վտարելու համար։

— Ինչո՞ւ չկա որոշում ՀԱՊԿ-ի կողմից գոնե մարդասիրական օգնություն տրամադրելու վերաբերյալ։

Հայ հասարակության մեջ նման շատ «ինչու»-ներ են կուտակվել։ Ավելին, ասեմ, որ հենց ՀԱՊԿ-ի լուռ անգործությունն ու պասիվությունը, ինչպես նաև՝ մեր որոշ դաշնակիցների պաշտոնական հայտարարությունները, որոնք փաստացի աջակցում են Ադրբեջանին, պատճառ են դարձել, որ այսօր հայ հասարակության զգալի մասը պահանջի դուրս գալ կազմակերպությունից՝ բողոքի ակցիաներ և հանրահավաքներ անցկացնելով Երևանի կենտրոնում։

Մեր խորին համոզմամբ նման դեպքերում անհապաղ պետք է ուժի մեջ մտնի Հավաքական անվտանգության պայմանագրի 4-րդ հոդվածը, որտեղ ասվում է.

«Եթե անդամ պետություններից որևէ մեկը ենթարկվի ագրեսիայի որևէ պետության կամ պետությունների խմբի կողմից, ապա անդամ պետությունների կողմից դա կհամարվի որպես ագրեսիա սույն Պայմանագրի բոլոր մասնակից պետությունների դեմ:

Մասնակից պետություններից որևէ մեկի դեմ ագրեսիայի ակտի ի հայտ գալու պարագայում մնացած մասնակից պետությունները կցուցաբերեն անհրաժեշտ օժանդակություն` ներառյալ ռազմական օգնությունը, նաև կցուցաբերեն օժանդակություն իրենց տրամադրության տակ գտնվող միջոցներով` հավաքական պաշտպանության իրավունքի իրագործման կարգին համապատասխան` համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության 51-րդ հոդվածի»։

Այսպիսով, սույն կետը կյանքի կոչելու համար անհրաժեշտ է.

— ՀԱՊԿ ձևաչափով հանդես գալ դատապարտող քաղաքական հայտարարությամբ՝ հստակ նշելով, որ Ադրբեջանը խախտել է եռակողմ հայտարարությունը, ինչպես նաև՝ հրադադարի ռեժիմը, և կոչել նրան ագրեսոր,

— Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստում որոշում ընդունել Պայմանագրի 4-րդ հոդվածին համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու անհրաժեշտության մասին՝ գործարկելով հավաքական անվտանգության համակարգի ուժերի և միջոցների օգտագործման վերաբերյալ հավաքական որոշումների կայացման և իրականացման մեխանիզմ՝ Կանոնակարգի հավաքական անվտանգության համակարգի ուժերի և միջոցների օգտագործման վերաբերյալ հավաքական որոշումների կայացման և իրականացման կարգի դրույթի համաձայն

— Հայաստանին հրատապ ռազմատեխնիկական աջակցության տրամադրում` 2007 թվականի հոկտեմբերի 6-ի ագրեսիայի սպառնալիքի կամ ագրեսիայի ակտի դեպքում ՀԱՊԿ անդամ երկրներին ռազմատեխնիկական օգնություն ցուցաբերելու մեխանիզմի մասին արձանագրության համաձայն: ՀՀ պաշտպանության նախարարի դիմումը ներկայացվել է ՀԱՊԿ միացյալ շտաբի պետ գեներալ-գնդապետ Ա.Ս.Սիդորովին։

— մարդասիրական օգնության տրամադրում.

— բոլոր ռազմագերիների և բռնի պահվող այլ անձանց վերադարձ։

Շնորհակալություն ուշադրության համար։